Jacek Kurek

---

Twórczość/działalność

Zainteresowania badawcze

Jacek Kurek zajmuje się badaniami nad kulturą oraz historią Europy, ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Śląska, a w szczególności Chorzowa, w XIX oraz XX wieku. Jego zainteresowania obejmują również historię obyczajowości, religii oraz idei, a także zagadnienia dotyczące estetyki i sztuki, w tym muzyki, malarstwa oraz literatury, które są traktowane jako istotne źródła historyczne dla dziejów Śląska i Polski w okresie nowożytnym.

W jego publikacjach poruszane są tematy związane z pograniczem, zwłaszcza dotyczącym Galicji, Zagłębia i Śląska na przełomie XIX i XX wieku, jak również współczesnych zjawisk. Jacek Kurek bada także metaforyczne pojęcie pogranicza, obejmujące różne miejsca, epoki oraz dziedziny nauki, a także powiązania rocka z wcześniejszymi tradycjami kulturowymi. Kurek deklaruje swoje poparcie dla interdyscyplinarnego podejścia do nauki.

Autor książek koncentrujących się na dziejach i kulturze Polski oraz Śląska, szczególnie w kontekście Chorzowa, posiada w swoim dorobku publikacje takie jak: Śląski Machabeusz. Józef Czempiel i jego parafia (Chorzów Batory–Wielkie Hajduki) z 1997 roku, Historia Wielkich Hajduk z 2001 roku, a także Błogosławiony ks. Józef Czempiel (Włocławek 2001). Ponadto, jego publikacje obejmują także prace takie jak: U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729–1733) (Katowice 2003) oraz Z dziejów kościoła i parafii św. Jadwigi w Chorzowie (Chorzów 2009).

Kurek to także eseista (m.in. W najwspanialszej chwili naszego życia. Myśli o Śląsku, Chorzów 2003), pedagog (współautor książki Dzieje zachwytu, czyli rzecz o szkole, Chorzów 2000) i poeta (autor tomiku wierszy Budzenie firanek, Chorzów 2001). Jest także autorem pięciu tomów z serii „Biblioteka Chorzowska”, w tym Światło jest najważniejsze.Piotr Naliwajko i jego obrazy, Chorzów 2008. Jacek Kurek stworzył wiele biogramów i szkiców biograficznych, w szczególności dotyczących księży rzymskokatolickich, takich jak Józef Czempiel, Teodor Krząkała czy Franciszek Gębała.

„Nauczanie przez zachwyt”

„Doświadczenie, o którym piszę, wyrasta z nadziei, że zachwyt jest początkiem poznania. Prawdziwe poruszenie, dotknięcie… Jak określił to onegdaj kardynał Joseph Ratzinger – ugodzenie strzałą piękna, swoiste zranienie, które sprzyja przebudzeniu, otwarciu oczu i prowadzi dalej ku poznaniu, ku światłu i prawdzie. Nie pozwala zapomnieć i dalej spać spokojnie. Dotknięcie piękna, zachwyt – jak zakochanie, które miłością jeszcze nie jest, ale otwiera do niej drogę”.

Metoda „Nauczanie przez zachwyt” została opracowana przez Jacka Kurka i ma za zadanie uczynić zachwyt punktem wyjścia do poznania. Muzyka i estetyka odgrywają kluczową rolę w tym podejściu, co Jacek eksplikuje w swojej publikacji Dzieje zachwytu, czyli rzecz o szkole oraz w artykule zatytułowanym Nauczanie przez zachwyt, czyli o roli estetyki i wartości kultury europejskiej w nauczaniu historii.

Sesje naukowe „Medium Mundi”

Od 1995 roku Chorzów gości sesje naukowe, które początkowo skupiały się na historii miasta. Z czasem ich tematyka poszerzyła się o cały Górny Śląsk oraz szeroko pojęte zagadnienie pogranicza, a od roku 2006 sesje te przyjmują różnorodne tematy, otwierając się na różne dziedziny wiedzy. W latach 2006–2016 te spotkania organizowano pod szyldem „Medium Mundi”.

Każda sesja skutkowała wydaniem materiałów pokonferencyjnych, z pierwszym tomem noszącym tytuł Śląsk – miejsce spotkania, który stanowi pierwszy tom serii „Medium Mundi”. Kolejno wydawane tomy obejmowały takie tematy jak: Śląsk – kamień drogocenny, Z tęsknoty za mistrzem, Miasto i czas, W przestrzeni dotyku, Widma pamięci, Zwierzęta i ludzie, Przebaczenie, Utrata. Wobec braku i ubywania oraz Muzyka i wartości, Przyjaźń, W kręgu Medei. Seria ta ma charakter ponadregionalny oraz interdyscyplinarny, wzbogacając dyskurs o różnorodne dyscypliny naukowe jak historia, historia sztuki, historia literatury, językoznawstwo, teologia, filozofia, pedagogika oraz nauki ścisłe.

Tematy organizowanych sesji naukowych od 1995

• 1995 Z dziejów tradycji, historii i kultury Wielkich Hajduk,
• 1996 Chorzów w kulturze Śląska,
• 1997 Z dziejów oświaty w Chorzowie,
• 1998 Nasz lokalny świat,
• 1999 Bożogrobcy. Jerozolima – Miechów – Chorzów,
• 2000 Kultura i obyczajowość mieszkańców Chorzowa w XIX i XX wieku,
• 2001 Sto lat kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chorzowie Batorym,
• 2003 U przemysłowych źródeł kultury. Z dziejów Chorzowa i Śląska w XIX i XX wieku,
• 2004 Śląsk – miejsce spotkania,
• 2005 Śląsk – kamień drogocenny,
• 2006 Z tęsknoty za mistrzem,
• 2007 Miasto i czas,
• 2008 W przestrzeni dotyku,
• 2009 Widma pamięci,
• 2010 Zwierzęta i ludzie,
• 2011 Przebaczenie,
• 2012 Wobec braku, utraty i ubywania,
• 2013 Muzyka i Wartości,
• 2014 Przyjaźń,
• 2015 W kręgu Medei,
• 2016 Muzyka w Chorzowie,
• 2017 Idźcie i głoście. XXXV Dni Kultury Chrześcijańskiej, Misterium śląskiej sztuki intuicyjnej,
• 2018 Idźcie i głoście. XXXVI Dni Kultury Chrześcijańskiej, Śląscy strażnicy pogranicza,
• 2018 Musica Mundi I, Power of Young Power,
• 2019 Musica Mundi II, Zanim zwiędną kwiaty, czyli… pół wieku po Woodstock,
• 2019 Małe centrum Świata. Lokalność w horyzoncie uniwersum,
• 2021 Musica Mundi III, Ze słowem biegnę do Ciebie w 50. rocznicę SBB.

Czasopisma

W okresie od 2001 do 2003 roku Jacek Kurek współpracował z miesięcznikiem „Sound & Vision”, gdzie redagował stałą rubrykę „Strony dla wirtuozów”, recenzując płyty z gatunku rocka, szczególnie te z inspiracjami klasycznymi (rock progresywny). Dodatkowo był stałym współpracownikiem „Śpiewaka Śląskiego”, od 1995 do 2010 roku. W tym czasie związany był również z „Życiem Muzycznym. Miesięcznikiem Literacko-Muzycznym Polskiego Związku Chórów i Orkiestr”, gdzie odpowiadał za recenzje muzyczne. Kurek to także założyciel i redaktor naczelny miesięcznika społeczno-kulturalnego „Hajduczanin”, którego pierwszy numer ukazał się w styczniu 1996 roku. W latach 2010–2012 był stałym współpracownikiem kwartalnika „Lizard”. Autor felietonów z cyklu „Nasz lokalny świat”, publikowanych w „Kurierze Tarnogórskim”, jak również artykułów i recenzji zamieszczanych w prasie śląskiej i ogólnopolskiej takich jak „Teraz Rock”, „Twój Blues”, czy „Dziennik Zachodni”, dotyczących zarówno historii, jak i aktualnych problemów.

Autorska audycja „Noc nie bez końca”

W latach 1997–2001 Jacek Kurek prowadził cykliczne audycje muzyczne „Noc nie bez końca” w Radiu „Plus” Katowice, a w 2005 roku audycje te zostały wznowione, obecnie emitowane w radiu eM. Programy poświęcone były ambitnej muzyce rockowej, zarówno klasycznej, jak i nowoczesnej, podkreślającej tradycję. Kurek brał aktywny udział w licznych programach radiowych oraz telewizyjnych, do których zaliczyć można m.in. Noc dla Śląska (24 czerwca 2009 r.), oraz cykliczną audycję Noc nie bez końca w radiu eM.

Cykle filmowe

W jego dorobku znajdują się również cykle filmowe, takie jak U źródeł wyobraźni (od marca 2020), Podróże ze sztuką (od kwietnia 2020) oraz Wspominamy Ruch (od maja 2020).

Poezja

Wiersze Jacka Kurka znalazły się w tomie Budzenie firanek, wydanym w Chorzowie w 2001 roku, a także w antologii Jak smagnięcie gałązką. Antologia twórczości literackiej (Chorzów 2002).

Centrum Afirmacji Życia

W latach 2011–2012 Jacek Kurek pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Programowej Centrum Afirmacji Życia, które powstało przy Chorzowskim Hospicjum.

Nagrody

W roku 2001 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Chorzów w dziedzinie Kultury. Był dwukrotnie nominowany do tytułu Chorzowianina Roku (2001, 2004). Ponadto, w 2006 roku został nagrodzony Złotą Odznaką Honorową Polskiego Związku Chórów i Orkiestr Oddział w Katowicach oraz w 2007 roku odznaczony Nagrodą Rektora Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia dydaktyczne. W 2015 roku nominowano go do tytułu Człowieka Roku Miasta Rybnik, a w 2019 roku odebrał odznakę Zasłużony dla Kultury Polskiej.

Prace

Książki

Oto wybrane prace Jackie Kurek, które ilustrują jego dorobek pisarski:

• Śląski Machabeusz. Ksiądz Józef Czempiel i jego parafia. Chorzów Batory–Wielkie Hajduki 1997, s. 228 + XVLIII (współautor Z. Hojka), ISBN 83-86293-11-X,
• Z dziejów kościoła i parafii św. Jadwigi w Chorzowie. Chorzów 1999, s. 32, ISBN 83-86293-26-8,
• Błogosławiony ks. Józef Czempiel. Włocławek 2001, s. 67. Publikacja ta jest częścią serii „Męczennicy 1939–1945”, z. 19, ISBN 83-88921-05-3,
• Historia Wielkich Hajduk. Chorzów Batory–Wielkie Hajduki 2001, s. 239 + XXXII, ISBN 83-86293-29-2,
• U schyłku panowania Augusta II Sasa. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej (1729-1733). Katowice 2003, s. 222, ISBN 83-226-1205-2,
• W najwspanialszej chwili naszego życia. Myśli o Śląsku. Chorzów 2003, s. 157, ISBN 83-908549-1-0,
• Powstanie „wielkiego” Chorzowa w latach 1934–1939. Chorzów 2004, s. 52, ISBN 83-918706-7-7 (współautor M. Gałuszka),
• Święty Florian patron Chorzowa. Chorzów 2004, s. 36, ISBN 83-918706-8-5 (współautor ks. T. Pietrzyk),
• Od miasta węgla i stali do miasta nauki i sztuki. Z dziejów Chorzowa w latach 1989–2005. Chorzów 2005, s. 52, ISBN 83-60360-00-6,
• Wiem, dokąd idę. Ksiądz prałat Franciszek Gębała (1932–2005). Chorzów 2006, s. 56, ISBN 83-60360-04-9,
• Chorzów (Stary) 1257–1934. Chorzów 2007, s. 60, ISBN 978-83-60360-11-8 (współautor M.K. Witkowski),
• Światło jest najważniejsze. Piotr Naliwajko i jego obrazy. Chorzów 2008, s. 80, ISBN 978-83-60360-20-0,
• Rock i romantyzm. Notatki o muzyce i wyobraźni. (Wstęp Z. Kadłubek). Sosnowiec 2011, s. 194, ISBN 978-83-61637-13-4,
• Obecność. Błogosławiony ks. Emil Szramek w XXI wieku. Katowice 2012, s. 38. Publikacja ta ukazała się w serii „Kościół Mariacki w Katowicach. Fakty i ludzie”, cz. V, ISBN 978-83-7593-153-2,
• Machabeusze. Bł. ks. Józef Czempiel wśród chorzowskich „towarzyszy”. Chorzów 2012, s. 59. ISBN 978-83-926587-9-5,
• 85 lat na pograniczu… Z dziejów Kolonii im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Katowicach 1928–2013. Katowice 2013, s. 88, ISBN 978-83-937811-0-2 (współautor A. Piontek),
• Rock i tożsamość. Notatki o muzyce i wartościach. Sosnowiec 2014, s. 254, ISBN 978-83-61637-21-9,
• Jacek Kurek: Dźwięki światłem opowiadane. Muzyczność malarstwa Marii Wollenberg-Kluza. Fundacja Sztuki Współczesnej PALETA, Stanisław Kluza, Warszawa 2018, s. 128, ISBN 978-83-948573-1-8,
• Jacek Kurek: Widok z okna. Fotografie Maciej Niesłony. Wydawnictwo eSPe, Kraków 2019, s. 226, ISBN 978-83-7482-986-1,
• Jacek Kurek: Andrzej Matysik. Mój Blues. (wywiad rzeka). Wydawnictwo eSPe, Kraków 2020, s. 205, ISBN 978-83-8201-018-3,
• Jacek Kurek: Tysiąclecie. Historia katowickiego osiedla. Muzeum Historii Katowic, Katowice 2021, s. 191, ISBN 978-83-64356-26-1.

Wystawy

Następnie zaprezentowane są wystawy, które miały miejsce:

Muzeum w Chorzowie

• Machabeusze. Bł. ks. Józef Czempiel wśród chorzowskich „towarzyszy” (jesień/ zima 2012/2013),
• „Życzeniem moim było pracować dla niego…” – wystawa zorganizowana z okazji 100. rocznicy urodzin ks. Jana Machy (wiosna 2014), współautor ks. D. Bednarski,
• Śląsk na winylu (2016),
• „Truskawkowe Pola na zawsze…” (2017),
• Nie tylko wspomnienia. Chorzów w obiektywie Czesława Polańskiego (2018),
• Z tradycji muzycznych Wielkich Hajduk (Chorzowa Batorego) – wystawa z okazji 80-lecia Chorzowa Batorego (2019),
• Ostatnia Dekada. Chorzowianie wobec schyłku PRL – wystawa plenerowa z okazji 30-lecia wyborów parlamentarnych z czerwca 1989 r. (2019),
• Światło i czas. Fotografie Macieja Niesłonego. Kurator i autor tekstów (2019),
• Relaks w Chorzowie czasów PRL – wystawa plenerowa. Współautor (2021),
• Wolność z nami. 50-lecie SBB. Kurator i współautor (2021).

Muzeum Historii Katowic

• Muzyka dopowiedziana Światłem (2018)

Parafia św. Barbary w Chorzowie Batorym

• Wystawa towarzysząca obchodom 165 lat erygowania parafii (2017).

---

Oceń: Jacek Kurek

---