Chorzów-Batory

---

Historia

Początki istnienia osady Hajduki sięgają przełomu XVI i XVII wieku. Już w roku 1882 w Dolnych Hajdukach zlokalizowana była kopalnia węgla, a także parowa piekarnia oraz łomy piaskowca. W 1903 roku miało miejsce istotne wydarzenie – dwie gminy, Hajduki Dolne (niem. Nieder-Heiduk) oraz Hajduki Górne (niem. Ober-Heiduk), zostały połączone dekretem cesarza Wilhelma II, tworząc nową gminę Bismarckhütte. To połączenie było ściśle związane z uruchomieniem w 1873 roku Huty Bismarcka (niem. „Bismarckhütte”, która od 1933 roku nosi nazwę Huta Batory), a także z założeniem destylarni smoły w 1888 roku, która stała się podstawą przyszłych Zakładów Chemicznych „Hajduki”.

W czasach międzywojennych gmina Hajduki Wielkie była rządzona przez naczelnika, którym był Karol Grzesik – dowódca powstańczy. W 1936 roku objął on stanowisko prezydenta Chorzowa. W okresie od 1926 do 1939 roku, Hajduki Wielkie były siedzibą starostwa powiatu świętochłowickiego, będącego częścią historycznego powiatu bytomskiego, który został przyznany Polsce. Lokalna administracja użyczyła staroście teren pod budowę nowego budynku administracyjnego (dzisiejszy Urząd Miejski w Świętochłowicach), którego budowa zakończyła się w 1926 roku.

Hajduki Nowe (Neu-Heiduk) i Hajduki Wielkie utraciły swoją autonomię 1 kwietnia 1939 roku na mocy (de facto, mimo braku pełnego de jure) włączenia do miasta Chorzowa. W tym kontekście, zachodnie obszary, w tym Kalina, Kolonia Dworcowa (dzisiejsza ul. Hajduki) oraz teren przy rozwidleniu szlaków kolejowych Katowice–Gliwice i Katowice–Bytom, obejmujący szkołę i starostwo zlikwidowanego powiatu świętochłowickiego, zostały przyłączone do Świętochłowic. Połączenie Hajduków Wielkich z Chorzowem nastąpiło za zgodą rad obu gmin oraz wsparciem mieszkańców, ponieważ przyłączenie do miasta o statusie powiatu, którym był Chorzów, przyniosło szereg udogodnień dla obywateli oraz przedsiębiorców, w szczególności podatkowych.

W tym czasie gmina Hajduki Wielkie zyskała uznanie przede wszystkim dzięki sukcesom lokalnej drużyny piłkarskiej Ruchu Wielkie Hajduki, która w styczniu 1939 roku przekształciła swoją nazwę w Ruch Chorzów. Na terenie gminy działał również klub sportowy Bismarckhütter Ballspiel Club, który 7 stycznia 1923 roku połączył się z Ruchem, co znacząco wpłynęło na lokalną społeczność piłkarską. Nie sposób pominąć również popularnych (niemieckojęzycznych) wielkich chórów ludowych Fritza Lubricha, które zdobyły szerokie uznanie, nawet poza granicami Śląska.

Nazwa

W celu podkreślenia włączenia Hajduków Wielkich do Chorzowa, na 11 kwietnia 1939 roku zaplanowano nowy podział miasta, który skutkował utworzeniem sześciu dzielnic. Z kolei dzielnica VI zyskała nazwę Chorzów-Batory, inspirowaną tytułem huty, która zaczęła funkcjonować w 1933 roku.

Pisownia tej nowej dzielnicy, Chorzów-Batory, została ustalona zgodnie z ortograficznymi zasadami języka polskiego z 1936 roku, które zostały jeszcze raz potwierdzone przez Radę Języka Polskiego. Mimo to, po zakończeniu II wojny światowej, występowały wątpliwości dotyczące nazewnictwa, gdzie pojawiały się użycia zarówno z dywizem, jak i bez (Chorzów Batory). Prawdopodobnie te zmiany wynikały z nawiązań do innej dzielnicy miasta – Chorzowa Starego.

Od momentu ustanowienia VI dzielnicy Chorzowa pozostaje nadal nieujednolicona nazwa dzielnicy w kontekście nazwy urzędowej większych Hajduków Wielkich. Z tego powodu niektórzy mieszkańcy wciąż pragną, aby przywrócono oryginalną nazwę Hajduki Wielkie, która funkcjonuje w codziennym języku i urzędowym obiegu. Warto jednak zaznaczyć, że nie występują tendencje do oddzielania się tej dzielnicy, ponieważ lokalni mieszkańcy odczuwają silną więź z Chorzowem.

W czasie PRL-u i przez dłuższy okres, aż do 1991 roku, posługiwano się oficjalną, aczkolwiek nieurzędową nazwą dzielnicy, Chorzów IV. Termin ten miał szersze znaczenie niż Chorzów-Batory, ponieważ został ustanowiony po włączeniu do Chorzowa fragmentu Niedźwiedzińca. W rzeczywistości często te nazwy były używane zamiennie. Dzięki uchwały Rady Miasta nadano dzielnicy IV oficjalną nazwę Chorzów Batory, chociaż była to jedynie administracyjna nazwa dzielnicy, a nie urzędowa nazwa miejscowości.

Od momentu uchwalenia nowego Statutu Miasta Chorzów, który wszedł w życie 29 października 2009 roku, nie utworzono żadnej jednostki pomocniczej miasta (JPM) obejmującej Hajuki Wielkie, a jedyną wydzieloną jednostką pomocniczą jest osiedle Maciejkowice.

Dzięki specyfice regulacji kolejowych nazwa Hajduki przetrwała niezmieniona w dokumentacji oraz na tablicy informacyjnej przy posterunku odgałęźnym linii kolejowej 164a. Owa linia, z racji rozpoczętej w roku 2024 modernizacji węzła katowickiego, zaczęła być czasowo wykorzystywana do przewozów pasażerskich, działając jako obejście dla stacji Katowice Brynów.

Dzielnica

Chorzów-Batory to dzielnica, która posiada własny dworzec kolejowy Chorzów Batory. Znajduje się on przy ulicy Armii Krajowej i pełni ważną rolę na trasie łączącej Katowice z Gliwicami oraz Katowice z Lublińcem.

Jest to także istotny węzeł komunikacyjny w obszarze drogownictwa, dzięki obecności Autostrady A4 oraz Drogi Trasy Średnicowej (DTŚ). Dzielnica dysponuje nowoczesnym kompleksem sportowym, który powstał w rejonie ulicy Granicznej.

Wśród głównych arterii komunikacyjnych znajdują się: ul. Armii Krajowej oraz Stefana Batorego, która łączy się z ulicą Szpitalną.

Edukacja

W Chorzowie-Batorym dostępne są różnorodne placówki edukacyjne, które w znaczący sposób wpływają na rozwój uczniów. W szczególności, możemy wymienić kilka szkół ponadpodstawowych, które oferują szeroki wachlarz programów nauczania oraz zajęć dodatkowych.

Jedną z nich jest Technikum Mechaniczno-Elektryczne im. Nikoli Tesli, znajdujące się przy ulicy Stefana Batorego. Ta instytucja, która wcześniej funkcjonowała jako ZSTiO3, zakończyła ostatni rocznik liceum w 2019 roku, co podkreśla jej długą historię nauczania.

Inną istotną placówką jest III Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Batorego, które znajduje się przy ulicy Farnej. Szkoła ta cieszy się dobrą opinią i przyciąga uczniów swoją ofertą oraz możliwością rozwijania pasji w różnorodnych dziedzinach.

Parafie

W Chorzowie Batorym znajduje się kilka ważnych miejsc kultu, w tym parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, która pełni rolę siedziby dekanatu Chorzów Batory.

Dodatkowo, na terenie tej lokalizacji warto wspomnieć o:

• parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Chorzowie Batorym,
• parafii Jezusa Chrystusa Dobrego Pasterza w Chorzowie Batorym.

---

Oceń: Chorzów-Batory

---