Theodor Erdmann Kalide

---

Życiorys

Urodził się jako drugi syn Gottlieba Kalide, niemieckiego inspektora hutniczego, oraz Charlotty Wilhelminy Beck, pochodzącej z Nakła Śląskiego. Miał starszego brata, Wilhelma, oraz siostrę Alwinę, która później została żoną Franza Winklera. Jego narodziny miały miejsce w jednym z pierwszych budynków osady królewskohuckiej, która powstała w latach 1798-1802. Wczesne lata szkolne spędził w szkole brackiej (Knappschaftsschule) w Królewskiej Hucie, a w 1816 roku kontynuował edukację w nowo otwartym gimnazjum w Gliwicach, zamieszkując u brata Wilhelma, który pracował w Królewskiej Odlewni Żeliwa.

Jednakże jego edukacja była krótka. Już w 1817 roku rozpoczął pracę jako elew (uczeń) w hucie „Królewskiej”. Następnie zatrudnił się w Królewskiej Odlewni Żeliwa, gdzie pracował w modelarni pod okiem Friedricha Wilhelma Ludwiga Beyerhausa. Jego talent szybko dostrzegono, a w 1819 roku przeniósł się do Berlina, aby studiować w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Początkowo uczestniczył w zajęciach jako wolny słuchacz, a potem zyskał status studenta, ucząc się od znakomitych mistrzów, takich jak Johann Gottfried Schadow i Christian Daniel Rauch. Wkrótce zdobył uznanie jako rzeźbiarz, szczególnie w dziedzinie tworzenia realistycznych modeli zwierząt.

W 1824 roku zawarł kontrakt z Królewską Odlewnią Żeliwa, otrzymując stypendium w zamian za dostarczanie modeli z Berlina. Dzięki temu rozwiązaniu, odlewnia mogła wzbogacić swoją ofertę, a stworzone przez Kalide modele znalazły swoje miejsce w katalogach wyrobów. Jego kariera rzeźbiarska rozpoczęła się na dobre, gdy 24 grudnia 1831 roku uzyskał tytuł artysty rzeźbiarza akademickiego. W Berlinie prowadził własną pracownię, usytuowaną w pobliżu Bramy Brandenburskiej.

W 1824 roku w stolicy miała miejsce wystawa gipsowych modeli lwów, wykonanych przez Kalide, które przyciągnęły uwagę publiczności. W 1836 roku stworzył rzeźbę Chłopca z łabędziem, która znalazła się w katalogu gliwickiej odlewni i była wykonywana w różnych egzemplarzach. Jedna z wersji była prezentowana na wystawie światowej w Londynie w 1852 roku, a inny egzemplarz zajął miejsce na rynku w Królewskiej Hucie do roku 1912. Dziś można go zobaczyć na chorzowskim Placu Matejki, a inny stoi w Gliwicach. Wiele innych modeli znajduje się w takich miastach jak Mińsk, Czeladź bo nawet w Osborne House na wyspie Wight.

W 1838 roku po sześciu latach pracy Mark Kalide ukończył „Wazę prowincji pruskich”, która przeznaczona była dla Nowego Pałacu w Parku Sanssouci. Niestety, jego kariera nabrała kontrowersyjnego zwrotu po stworzeniu modelu rzeźby „Bachantki na panterze” w 1848 roku. Dwór królewski uznał to dzieło za alegorię Wiosny Ludów, co spowodowało szeroką krytykę i zerwanie dalszych zleceń. Sama rzeźba została odesłana przez Szwagra Kalidego, Franza Winklera, który był oszołomiony, widząc oryginał w marmurze carraryjskim, za który nie żądano zwrotu płatności.

Od 1852 roku, z okazji pięćdziesięciolecia uruchomienia pierwszego wielkiego pieca w hucie Królewskiej, postawiono pomnik Friedricha Wilhelma von Redena, autorstwa Kalidego. Ten pomnik wszedł w historię, gdyż został zniszczony w 1939 roku, a potem odbudowany i ponownie odsłonięty. W 2002 roku na Placu Hutników w Chorzowie postawiono nowy pomnik hr. Redena, wykonany przez August Dyrdę, który zrekonstruował pierwotny projekt Kalidego.

Ostatnią jego pracą może być „Madonna z Dzieciątkiem”, zamówiona przez drugą żonę jego szwagra. Dzieło to znalazło się w miechowickimkościele pod wezwaniem Świętego Krzyża. W ciągu swojej kariery Kalide stworzył również pomniki, między innymi, Fryderyka Wielkiego dla Wrocławia w 1839 roku oraz Fryderyka Wilhelma III w 1860 roku.

Jednak życie prywatne artysty było dość burzliwe. Ożenił się z Friederiką Kohl, modelką, która pozowała mu do „Bachantki…”, jednak ich związek zakończył się rozwodem. Kalide zmagając się z alkoholizmem, zamieszkał u brata w Gliwicach, gdzie zmarł. Jego grób został odrestaurowany w 2005 roku.

Obecnie imię Kalidego nosi jedna z ulic w Chorzowie, przy której stoi zabytkowy dom, w którym artysta się urodził. Dodatkowo istnieje osobny artykuł na temat Ulicy Teodora Kalidego w Chorzowie.

Wybrane dzieła

W kontekście twórczości Theodora Erdmanna Kalidego, można wyróżnić kilka jego znakomitych dzieł. Oto ich lista:

• Lew czuwający, wykonany w 1824 roku (niem. Wachender Löwe),
• Lew śpiący (szczegóły znajdziesz w artykułach o Lwie śpiącym w Bytomiu oraz Lewie śpiącym w Gliwicach), stworzony w 1826 roku (niem. Sterbender Löwe),
• Chłopiec z łabędziem, z 1836 roku (niem. Knabe mit Schwan),
• Dziewczyna z lirą, powstała w 1838 roku (niem. Mädchen mit der Leier),
• Waza Prowincji Pruskich, z 1838 roku (niem. Provinze Vasen),
• Bachantka na panterze, stworzona w 1848 roku (niem. Bacchantin auf dem Panther),
• Pomnik Friedricha Wilhelma von Redena, z 1852 roku,
• Pomnik Franza von Wincklera, wzniesiony w 1853 roku w zamkowym parku w Katowicach,
• Madonna z Dzieciątkiem, datowany na 1860 rok (niem. Muttergottes).

---

Oceń: Theodor Erdmann Kalide

---