Stanisław Ligoń

---

Życiorys

Stanisław Ligoń wyróżniał się jako artysta, którego korzenie sięgają szlachetnego rodu Ligoniów. Jego przodkiem był wybitny poeta górnośląski, Juliusz Ligoń. Urodził się w rodzinie, gdzie jego ojcem był Jan Ligoń, maszynista kopalniany oraz działacz i poeta, a jego matką Regina z Podstawów. Dotychczasowe osiągnięcia ojca i dziadka Stanisława przyczyniły się do obfitych tradycji literackich i patriotycznych w Górnym Śląsku.

Po zakończeniu edukacji w szkole podstawowej, młody Ligoń rozpoczął pracę jako goniec w księgarni, a następnie znalazł zatrudnienie w zakładzie malarskim. Wkrótce uczęszczał do krakowskiej szkoły artystyczno-przemysłowej. W 1900 roku podjął studia malarskie w Berlinie, gdzie połączył naukę z działalnością społeczną, zwłaszcza wśród Polonii. W tym czasie miał przyjemność spotkać wielu znaczących działaczy, takich jak redaktor „Gazety Robotniczej” Franciszek Morawski związany z PPS, Stanisław Wojciechowski oraz Emil Caspari. Miał również zaszczyt poznać niektóre znane osobistości literackie i artystyczne, w tym Stanisława Przybyszewskiego oraz Stanisława Wierusz-Kowalskiego.

Po powrocie do rodzinnego regionu, pomiędzy 1904 a 1911 rokiem, Ligoń pracował jako malarz ilustrujący dzieła, w tym publikacje wydawnictwa Karola Miarki w Mikołowie. Eagle tego okresu zbliżyły go do amatorskiego ruchu teatralnego, gdzie reżyserował, występował oraz projektował dekoracje, organizując również wieczory artystyczne. W 1911 roku przeniósł się do Krakowa, aby kontynuować studia na Akademii Sztuk Pięknych, ucząc się pod okiem znakomitych artystów, takich jak Jacek Malczewski oraz Józef Mehoffer.

W latach 1914–1917 Ligoń mieszkał w Truskolasach, gdzie zrealizował polichromię w kościele św. Mikołaja. Razem z żoną Wandą założył polską szkołę, a w „Domu Ludowym” uporządkował bibliotekę i salę teatralną. Organizował amatorski zespół teatralny, gdzie pisał sztuki, reżyserował i występował, wcielając się w różne postacie. W 1917 roku został powołany do niemieckiej armii i wysłany do Flandrii.

Po wojnie, jako autor i rysownik, Ligoń współpracował z polityczno-satyrycznym pismem „Kocynder”, używając pseudonimu Karlik. W 1921 roku pracował w Wydziale Prasowym Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu. Po kontrowersyjnym podziale Górnego Śląska przeniósł się do Katowic, gdzie od 1923 do 1928 roku uczył rysunku w gimnazjum im. Adama Mickiewicza. W pracy artystycznej, jako scenograf, związany był z Teatrem w Katowicach, gdzie stworzył głośne widowisko regionalne „Wesele na Górnym Śląsku”.

Zarządzając Związkiem Śląskich Teatrów Ludowych, Ligoń zorganizował wojewódzką kostiumernię oraz bibliotekę teatralną, a także wspierał lokalne zespoły, w tym teatry lalkowe. Pełnił funkcję prezesa Związku Zawodowego Artystów Plastyków w Katowicach i angażował się w pracę w Radzie Muzealniczej przy tworzącym się Muzeum Śląskim.

Jako aktywny radiowiec, po raz pierwszy stanął przed mikrofonem 25 grudnia 1927 roku, prowadząc audycje takie jak „Bery i bojki” oraz „Przy sobocie po robocie”. Kontynuował te audycje w latach 50. poprzez „Radiową czelodkę”. W 1934 roku objął stanowisko dyrektora katowickiej rozgłośni Polskiego Radia, koncentrując się na regionalnych audycjach oraz programach satyryczno-politycznych, które krytycznie odnosiły się do hitlerowskiej propagandy.

W 1935 roku, w wyborach parlamentarnych, zdobył mandat posła na Sejm IV kadencji (1935–1938) z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, otrzymując 53461 głosów. W ramach swoich obowiązków pracował w komisji oświatowej.

Na początku września 1939 roku Ligoń udał się do Warszawy, a następnie do Lublina, Węgier i Jugosławii, gdzie do 1941 roku pracował w Komitecie ds. Uchodźców Polskich. Przez Cypr i Turcję dotarł do Palestyny, osiedlając się w Jerozolimie, gdzie rozwijał swoje zainteresowania malarskie i literackie, publikując skróconą wersję „Berów i bojek” oraz szkice „Śląska Ojczyzna”. Był aktywnym członkiem delegatury rządu RP na uchodźstwie, zajmując się opieką nad uchodźcami.

Po zakończeniu wojny, we wrześniu 1946 roku, Ligoń wrócił do Radia Katowice, gdzie zorganizował „Czelodkę Radiową” i prezentował audycje takie jak „U Karliczka brzmi pieśniczka” oraz „Przy sobocie po robocie”. Od 1949 roku był członkiem Związku Literatów Polskich.

Stanisław Ligoń zmarł w Stalinogrodzie (dzisiejsze Katowice) 17 marca 1954 roku. Jego pogrzeb stał się potężnym świadectwem szacunku mieszkańców Górnego Śląska, którzy w licznych rzeszach wzięli udział w ostatniej drodze artysty. Spoczął na Cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

Warto zaznaczyć, że w 1957 roku dzieło „Bery i bojki śląskie” doczekało się publikacji w formie książkowej.

Publikacje

W bogatym dorobku literackim Stanisława Ligonia, można znaleźć wiele cennych pozycji. Wśród nich wyróżniają się następujące publikacje:

• Bery i bojki śląskie (liczne wydania, w tym Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1970),
• Wesele na Górnym Śląsku. Widowisko ludowe w 4 obrazach, 5 odsłonach ze śpiewami i tańcami, Katowice 1934, Nakł. Sekcji Teatrów Ludowych Tow. Przyjaciół Teatru Polskiego.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Ligoń, uznawany za ważną postać w historii, został wyróżniony wieloma odznaczeniami, które odzwierciedlają jego wkład w rozwój kraju oraz jego zasługi dla społeczeństwa. Poniżej przedstawiono listę znaczących odznaczeń, które otrzymał:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 9 listopada 1931,
• Medal Niepodległości, przyznany 9 listopada 1931,
• Srebrny Krzyż Zasługi, otrzymany 28 czerwca 1928,
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi,
• Srebrny Wawrzyn Akademicki, przyznany 4 listopada 1937.

Upamiętnienie

Stanisław Ligoń to postać, która znalazła swoje miejsce w sercach wielu Polaków, a szczególnie mieszkańców Katowic i Żor. W 1977 roku nadano mu tytuł patrona Radia Katowice, co stanowi ważny krok w upamiętnieniu jego wkładu w kulturę lokalną.

Warto podkreślić, że od 1983 roku z inicjatywy Radia Katowice przyznawana jest Nagroda im. Stanisława Ligonia, która honoruje osoby wyróżniające się w takich dziedzinach jak:

• kultura,
• działalność społeczna,
• twórczość radiowa,
• działalność polityczna.

Dodatkowo, jego dziedzictwo edukacyjne jest pielęgnowane poprzez patronat nad Szkołą Podstawową nr 33 w Katowicach oraz Szkołą Podstawową nr 17 w Żorach, co świadczy o jego trwałym wpływie na młode pokolenia.

---

Oceń: Stanisław Ligoń

---