Dom Kalidego

---

Historia

Budowa osiedla typu fryderycjańskiego rozpoczęła się 31 maja 1798 roku, gdzie wznoszono domy wykonane z bloczków żużlowych dla pracowników Huty Królewskiej na tzw. kolonii górniczej. Około 1801 roku ten obszar znany był w metrykach chorzowskich jako „Maszyna seu Dąbie” (Maszyna albo Dąbie), co nawiązywało do parowej maszyny zainstalowanej w nieodległej Hucie Królewskiej. Teren ten historycznie zarejestrowany był jako Łagiewniki Średnie (zob. Łagiewniki). Budynki tej kolonii należały do Berg-Hüttenverwaltung Königshütte, a omawiany dom stanowił ważny element osiedla, zapewniając mieszkanie urzędnikom, a był większy niż pozostałe robotnicze budynki w tej okolicy.

Dom usytuowany jest na skrzyżowaniu ul. 3 Maja oraz ul. Teodora Kalidego, która w drugiej połowie XIX wieku nosiła nazwę Kolonienstrasse bądź Colonie Weg. Na planie sytuacyjnym z 1873 roku dom został oznaczony numerem 37. W 1886 roku dokonano zmiany nazwy ulicy, przy której stoi ten budynek, na ul. Kalidego. Po kolejnych przeorganizowaniach, w 1958 roku przemianowano ją na ul. Rogowskiego, a później także na ul. Ogrodową. Prace nad renowacją nazwy ulicy zakończyły się 10 lutego 1992 roku, kiedy to przywrócono poprzednią, aktualną (w 2020 roku) nazwę na mocy uchwały chorzowskiej Rady Miejskiej.

Faktor hutniczy, Johann Gottlieb Kalide, który był pracownikiem Huty Królewskiej, mieszkał w tym domu co najmniej od 1801 roku. 8 lutego 1801 roku w tym właśnie miejscu przyszedł na świat jego syn, rzeźbiarz Theodor Erdmann Kalide, który mieszkał w nim aż do 1816 roku. W tym budynku zmarł jego ojciec 17 sierpnia 1835 roku.

W dniu 8 lutego 1886 roku, w 85. rocznicę urodzin Theodora Erdmanna Kalidego, na ścianie jego rodzinnego domu umieszczono pierwotną, prostą, żeliwną tablicę, która prawdopodobnie została zdemontowana w 1945 roku. W 1973 roku budynek wpisano do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego. Z okazji 130. rocznicy śmierci Theodora Erdmanna Kalidego, 23 sierpnia 1993 roku, Stowarzyszenie Miłośników Chorzowa ufundowało nową tablicę pamiątkową, umieszczoną na ścianie jego rodzinnego domu, z napisami w języku polskim, niemieckim oraz angielskim.

W 2009 roku w tym budynku działała Świetlica Środowiskowa Ośrodka Pomocy Społecznej. Od 2015 roku budynek jest zarządzany przez Zakład Komunalny PGM. W 2017 roku w ramach budżetu obywatelskiego zaproponowano projekt „odnowienia elewacji budynku Kalidego 1 oraz zagospodarowania części ściany na mini-wystawę”, który jednak nie zdobył wystarczającego wsparcia. Mimo to, w lokalnym programie rewitalizacji Chorzowa na lata 2023, ogłoszonym w 2016 roku, znalazł się projekt o nazwie „Powrót do źródeł”, który przewidywał rewitalizację obszaru i nowe przeznaczenie budynku przy ul. Kalidego 1, kosztujące około 2 mln zł, a planowany do realizacji w latach 2017–2018.

Architektura

Dwukondygnacyjny budynek, tam stworzony na prostokątnej podstawie, prezentuje interesującą architekturę. Z zachodniej strony budowli znajdują się dwa małe skrzydła, które nadają całości wyjątkowego charakteru. Fasada, mająca osiem osi, charakteryzuje się obecnością dwóch wejść, które zostały otoczone płaskimi ryzalitami, podkreślając prostotę i skromność konstrukcji.

Dom jest wzorowym przykładem minimalistycznej architektury, a przestrzeń wokół budynku, na zachodniej stronie, obejmuje podwórze, na którym niegdyś znajdowały się chlewiki. Warto zaznaczyć, że stan zachowania tej historycznej budowli został określony w projekcie rewitalizacji jako przykład braku odpowiedniej dbałości o historię i infrastrukturę miasta na przestrzeni lat.

---

Oceń: Dom Kalidego

---