Spis treści
Co to jest schemat podatkowy?
Schemat podatkowy to zestaw powiązanych ze sobą działań lub porozumienie, które może wpływać na wysokość obciążenia podatkowego danej osoby. Ujmując to prościej, jest to sposób na legalne zredukowanie podatków. Mówimy o schemacie, gdy zaistnieje sytuacja lub kilka powiązanych ze sobą zdarzeń, które potencjalnie obniżą podatek do zapłaty. Istotne jest, że aby coś mogło zostać zakwalifikowane jako schemat podatkowy, musi spełniać określone kryteria zawarte w przepisach. Nie każda legalna optymalizacja podatkowa zasługuje na miano schematu – kluczowe jest występowanie konkretnych cech, zdefiniowanych w regulacjach prawnych.
Jakie są główne cechy rozpoznawcze schematu podatkowego?
O tym, czy dane działanie można uznać za schemat podatkowy, decydują dwa kluczowe aspekty: musi ono realizować kryterium głównej korzyści oraz charakteryzować się występowaniem ogólnej cechy rozpoznawczej. Artykuł 119c Ordynacji Podatkowej jasno to precyzuje. Oznacza to, że oba te warunki muszą zaistnieć równocześnie, aby zakwalifikować daną strukturę jako podlegającą raportowaniu. Samo występowanie ogólnej cechy rozpoznawczej nie jest wystarczające. Dopiero ich synergiczne połączenie prowadzi do uznania danego uzgodnienia za schemat podatkowy, który następnie musi zostać zgłoszony odpowiednim organom.
Jakie szczególne cechy rozpoznawcze mogą wykluczyć schemat podatkowy?
Charakterystyczne cechy szczególne, w przeciwieństwie do kryteriów ogólnych, same z siebie decydują o zakwalifikowaniu transakcji jako schematu podatkowego. Spełnienie kryterium głównej korzyści staje się w tym przypadku bez znaczenia. Mówiąc prościej, ich występowanie automatycznie sygnalizuje możliwość wystąpienia agresywnej optymalizacji podatkowej.
Weźmy za przykład umowę z klauzulą poufności, która uniemożliwia dzielenie się jej szczegółami z osobami trzecimi – to właśnie jedna z cech szczególnych. Podobnie działa mechanizm wynagrodzenia doradcy, którego wysokość jest bezpośrednio powiązana z osiągniętą przez klienta korzyścią podatkową (tzw. „success fee”). W tego typu sytuacjach ryzyko wykorzystania schematu podatkowego jest uznawane za wysokie. Stąd też wynika obowiązek zgłoszenia, nawet jeśli kryterium głównej korzyści nie jest spełnione. Ustawodawca uznał bowiem, że sama obecność cechy szczególnej stanowi wystarczający sygnał ostrzegawczy.
Jakie kryterium głównej korzyści wpływa na uznanie schematu podatkowego?
Kryterium głównej korzyści podatkowej stanowi fundament identyfikacji schematów podatkowych. Innymi słowy, dane działanie uznamy za schemat, jeżeli nadrzędnym celem jest osiągnięcie korzyści w sferze podatków. Mówiąc wprost, kluczowa musi być optymalizacja podatkowa. Przykładowo, umowa leasingu, której celem jest przede wszystkim redukcja obciążeń podatkowych leasingobiorcy, spełnia to kryterium. Korzyść podatkowa musi stanowić istotny bodziec transakcji. Jeżeli jednak to kryterium nie jest spełnione, dane działanie nie zostanie zakwalifikowane jako schemat podatkowy, nawet jeśli wykazuje inne cechy, które normalnie przypisywane są tego typu rozwiązaniom. Reasumując, brak głównej korzyści podatkowej definitywnie wyklucza kwalifikację jako schemat podatkowy.
Co się dzieje, gdy brakuje ogólnej cechy rozpoznawczej?
Brak jakiejkolwiek cechy ogólnej automatycznie wyklucza zakwalifikowanie danego uzgodnienia jako schematu podatkowego, chyba że występuje cecha szczególna. Natomiast w przypadku braku zarówno cech ogólnych, jak i szczególnych, uzgodnienie z definicji nie stanowi schematu podatkowego. Aby można było mówić o schemacie podatkowym, konieczne jest łączne spełnienie kryteriów ogólnej cechy rozpoznawczej oraz uzyskania głównej korzyści podatkowej. Inaczej mówiąc, sama obecność ogólnej cechy, bez jednoczesnego wystąpienia korzyści podatkowej, nie przesądza o uznaniu danego działania za schemat. Reasumując, kluczowe jest współwystępowanie obu tych elementów.
Kiedy nie występuje schemat podatkowy?
Schemat podatkowy nie zaistnieje, jeśli zabraknie choćby jednego istotnego elementu jego definicji. Zatem, w jakich sytuacjach konkretnie nie mamy do czynienia z takim schematem? Otóż jest ich kilka. Przede wszystkim, brak kryterium głównej korzyści wyklucza schemat. Jeżeli podstawowym celem podjętych działań nie jest optymalizacja podatkowa, to nie rozważamy kwestii schematu podatkowego. To kluczowa sprawa. Kolejna kwestia to brak ogólnej cechy rozpoznawczej. Jeśli dana transakcja lub działanie nie przejawia żadnej z cech ogólnych, opisanych w przepisach, a jednocześnie nie ma żadnej cechy szczególnej, wówczas nie można mówić o schemacie podatkowym. Równie istotny jest brak szczególnej cechy rozpoznawczej. W przypadku jej braku, samo zaistnienie cechy ogólnej nie wystarczy. Konieczne jest łączne wystąpienie cechy ogólnej i kryterium głównej korzyści. W przeciwnym razie schemat po prostu nie istnieje. Należy również wziąć pod uwagę uzasadnione przyczyny ekonomiczne. Działania oparte na solidnych fundamentach biznesowych i ekonomicznych, a nie podyktowane tylko dążeniem do redukcji obciążeń podatkowych, mają mniejszą szansę na uznanie za schemat. Istotne jest, by cel gospodarczy dominował nad korzyścią podatkową. Dobrym przykładem jest restrukturyzacja firmy, motywowana powodami operacyjnymi, a nie wyłącznie kwestiami podatkowymi. Ponadto, działania zgodne z prawem, które nie zmierzają do obejścia przepisów w sposób sprzeczny z intencją ustawodawcy, nie są uznawane za schematy podatkowe. Wreszcie, jeśli prowadzona analiza nie ujawnia cech charakterystycznych dla schematów podatkowych, nie ma podstaw do uznania danego działania za taki schemat. Innymi słowy, brak przesłanek wskazujących na optymalizację podatkową wyklucza istnienie schematu. Zatem, pamiętajmy o rzetelnej i dokładnej ocenie każdej sytuacji.
Kiedy nie powstaje obowiązek raportowania schematów podatkowych?
Obowiązek raportowania MDR nie jest bezwzględny. Istnieją sytuacje, w których nie musimy tego robić, wynikające ze specyfiki definicji schematu podatkowego lub szczególnych okoliczności danej transakcji. Przede wszystkim, jeśli działanie w ogóle nie kwalifikuje się jako schemat podatkowy – czyli brakuje mu charakterystycznych cech, zarówno ogólnych, jak i szczególnych, a także nie spełnia kryterium głównej korzyści – to raportowanie MDR staje się zbędne.
Dodatkowo, korzystający, który zawarł umowę o współdziałanie, zwalniany jest z obowiązku raportowania, pod warunkiem, że niezależny audyt potwierdza jego rzetelne wywiązywanie się ze wszystkich warunków tej umowy. To istotny element, który wymaga weryfikacji.
Kolejny przypadek, gdy raportowanie nie jest konieczne, to sytuacja, w której schemat podatkowy dotyczy wyłącznie korzystającego, który nie spełnia kryteriów kwalifikowanego korzystającego. Kryterium to jest związane z wielkością przedsiębiorstwa, mierzoną przez pryzmat jego przychodów lub posiadanych aktywów. W konsekwencji, w przypadku schematu o charakterze wyłącznie krajowym, bez udziału kwalifikowanego korzystającego, obowiązek raportowania automatycznie zanika.
Podobnie, brak obowiązku pobrania podatku również wpływa na brak konieczności raportowania MDR.
Jakie sytuacje mogą prowadzić do wyłączenia schematu podatkowego?
Wyłączenie danego mechanizmu z kategorii schematu podatkowego następuje, gdy firma leasingowa nie posiada wiedzy pozwalającej jednoznacznie stwierdzić, czy dana transakcja ma na celu przede wszystkim uzyskanie korzyści podatkowej. W takiej sytuacji, konkretna umowa leasingu nie jest uznawana za schemat podatkowy w odniesieniu do tego konkretnego leasingodawcy. Ponadto, jeśli podmiot nie ma prawnego obowiązku raportowania, automatycznie unika związanych z tym procedur. Brak takiego nakazu zwalnia go z podjęcia dalszych kroków w tym zakresie. Przykładowo, firma spełniająca ściśle określone warunki, dotyczące np. wielkości przychodów lub aktywów, może być zwolniona z konieczności raportowania. Ważne jest również, że zobowiązanie do raportowania nie występuje, jeżeli schemat dotyczy wyłącznie korzystającego, który równocześnie nie spełnia kryteriów kwalifikowanego korzystającego. Oznacza to, że firmy o mniejszej skali działalności mogą być zwolnione z tych obowiązków.
Czy brak kryterium kwalifikowanego korzystającego oznacza brak schematu podatkowego?
Brak tak zwanego „kwalifikowanego korzystającego” nie przesądza o tym, czy dany mechanizm jest schematem podatkowym, ale wpływa na kwestie związane z raportowaniem. W odniesieniu do schematów krajowych, brak spełnienia kryteriów kwalifikowanego korzystającego zwalnia z obowiązku przekazywania informacji MDR.
Kim właściwie jest kwalifikowany korzystający? To podmiot, który spełnia określone progi finansowe, np. charakteryzuje się wysokimi przychodami lub posiada znaczący majątek. W związku z tym, jeżeli dany schemat podatkowy dotyczy jedynie firm, które nie spełniają tych warunków, jego raportowanie nie jest konieczne. Należy jednak pamiętać, że brak kwalifikowanego korzystającego nie oznacza automatycznie, że mechanizm ten nie jest schematem podatkowym w rozumieniu Ordynacji Podatkowej. Wciąż może on generować korzyści podatkowe, które wpisują się w definicję schematu. Po prostu, w takiej sytuacji nie podlega on obowiązkowi zgłoszenia.
Jakie są skutki braku obowiązkowego przekazywania informacji?
Brak obowiązku raportowania schematu podatkowego oznacza w praktyce, że dane rozwiązanie nie kwalifikuje się jako schemat w świetle przepisów MDR i w związku z tym nie wymaga zgłoszenia fiskusowi. To z kolei chroni przed ewentualnymi karami za niedopełnienie formalności, ponieważ raportowanie po prostu nie jest konieczne. Kiedy zatem nie musimy raportować? Przede wszystkim, gdy nie wszystkie warunki definicji schematu podatkowego są spełnione. Przykładowo, jeśli brakuje zarówno cech rozpoznawczych (ogólnych lub szczególnych), jak i kryterium głównej korzyści podatkowej. Dodatkowo, w przypadku rozwiązań funkcjonujących wyłącznie na terenie naszego kraju, zwolnienie z raportowania MDR następuje, gdy nie występuje tzw. „kwalifikowany korzystający”. Określenie to odnosi się do podmiotu, który spełnia konkretne wymogi finansowe, np. przekracza ustalony próg przychodów lub aktywów. Warto jednak pamiętać, że brak obowiązku raportowania nie jest równoznaczny z brakiem korzyści podatkowych generowanych przez dany mechanizm. Oznacza on jedynie, że w konkretnych okolicznościach nie mamy obowiązku informowania o nim organów podatkowych.
Jakie mogą być ryzyka związane z nieprawidłowym uznaniem schematu podatkowego?
Źle zidentyfikowany schemat podatkowy to prosta droga do kłopotów z urzędem skarbowym. Takie błędy mogą mieć poważne konsekwencje finansowe i prawne, szczególnie dotkliwe okazują się kary za niezgłoszenie MDR. Co konkretnie grozi, jeśli się pomylimy?
Przede wszystkim narażamy się na:
- ryzyko podatkowe – w przypadku zakwestionowania przez fiskusa zastosowanego schematu, czeka nas spór, a to z kolei oznacza stres i dodatkowe wydatki,
- ryzyko sankcyjne – zaniedbanie obowiązków związanych z raportowaniem MDR może skutkować nałożeniem kar pieniężnych,
- konieczność uregulowania zaległego podatku wraz z odsetkami.
Przepisy w tej kwestii są jednoznaczne – kara za niedopełnienie obowiązku raportowania jest wysoka.
Co to jest korzyść podatkowa w kontekście schematów podatkowych?
Korzyść podatkowa w kontekście schematów podatkowych oznacza przede wszystkim zredukowanie obciążenia finansowego wobec fiskusa. Realizuje się to poprzez:
- obniżenie kwoty należnego podatku,
- uzyskanie zwrotu nadpłaty,
- zwolnienie płatnika z obowiązku pobierania podatku,
- odroczenie terminu uregulowania zobowiązania podatkowego,
- zmniejszenie podstawy opodatkowania,
- zwiększenie straty podatkowej.
Czym jest wspominane „kryterium głównej korzyści”? Mówiąc wprost, kryterium to uznaje się za spełnione, gdy zasadniczym, bądź jednym z głównych, motywów danego przedsięwzięcia (czyli uzgodnienia) jest właśnie osiągnięcie wspomnianej korzyści podatkowej. Innymi słowy, chodzi o sytuację, w której optymalizacja podatkowa odgrywa kluczową rolę.
Jakie są zasady dotyczące wdrażania schematów podatkowych?
Wdrażanie schematów podatkowych wymaga przestrzegania precyzyjnych reguł. Kluczowe jest:
- zidentyfikowanie potencjalnego schematu,
- a następnie jego terminowe zaraportowanie zgodnie z wymogami MDR.
Dogłębna znajomość procedur zapewnia implementację zgodną z obowiązującymi przepisami. Zgłoszenie schematu jest konieczne, gdy wykazuje on charakterystyczne cechy rozpoznawcze, ale obowiązek raportowania MDR może pojawić się również w przypadku ich braku. Przykładem są choćby transakcje o charakterze transgranicznym. Dlatego też niezbędna jest indywidualna analiza każdego przypadku, co pozwoli uniknąć potencjalnych błędów i nieprawidłowości.
Jakie sankcje mogą dotyczyć niezgodnego raportowania schematów podatkowych?
Niezgłoszenie schematu podatkowego lub nieprawidłowe wypełnienie obowiązków raportowania MDR (Mandatory Disclosure Rules) może skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi. Wysokość kary zależy od rodzaju i skali naruszenia – inne sankcje grożą za przekazanie niekompletnych danych, a inne za całkowite zignorowanie wymogu zgłoszenia. Dlatego, aby uniknąć problemów, kluczowe jest przestrzeganie przepisów dotyczących raportowania schematów podatkowych.
Jakie są podstawowe informacje do raportowania schematów podatkowych w kontekście MDR?
Raportowanie MDR obliguje do przekazywania precyzyjnych danych. Jakie konkretnie informacje są w nim kluczowe? Przede wszystkim, niezbędne są dane identyfikacyjne, pozwalające jednoznacznie zidentyfikować korzystającego, promotora oraz wspomagającego. Chodzi o jasne określenie roli każdej osoby zaangażowanej w dane uzgodnienie. Kluczowe jest również rzetelne opisanie uzgodnienia, czyli przedstawienie szczegółowego obrazu schematu podatkowego, a zwłaszcza jego celu i konkretnych mechanizmów działania. Mówiąc wprost, trzeba wytłumaczyć sedno sprawy. Kolejnym ważnym elementem są cechy rozpoznawcze – wskazanie, które z nich występują w danym schemacie, ułatwiając jego klasyfikację zgodnie z obowiązującymi regulacjami. Należy też jasno przedstawić korzyści podatkowe, jakie wynikają z implementacji uzgodnienia. Ten aspekt ma fundamentalne znaczenie dla przeprowadzenia poprawnej oceny. Istotne są także dane finansowe, a w szczególności informacje o wartości planowanej korzyści podatkowej, która obrazuje potencjalny wpływ schematu na finanse publiczne. Ostatnim, lecz równie ważnym elementem, jest wskazanie przepisów prawnych, których dane uzgodnienie dotyczy, co z kolei umożliwia ocenę jego zgodności z obowiązującym prawem. Promotor, zazwyczaj jako pierwszy, ma obowiązek przekazać informacje o schemacie. Natomiast korzystający raportuje Szefowi KAS w terminie 30 dni, liczonym od dnia udostępnienia, następnego dnia po udostępnieniu albo od dnia wdrożenia danego schematu. Do tego celu służy formularz MDR-1. Pamiętaj, że bezwzględne przestrzeganie tych terminów jest fundamentalne, aby uniknąć potencjalnych problemów natury prawnej oraz finansowej.