Spis treści
Co to jest schemat podatkowy?
Schemat podatkowy to specyficzne porozumienie, które może obejmować zarówno pojedynczą transakcję, jak i złożony szereg powiązanych ze sobą działań. Aby uznać je za schemat podatkowy, musi spełniać kryteria określone w Ordynacji Podatkowej oraz w regulacjach MDR. Głównym celem takiego schematu jest zredukowanie obciążenia podatkowego, czyli uzyskanie korzyści podatkowej. Definicja ta implikuje pewne obowiązki sprawozdawcze.
Ale dlaczego w ogóle raportuje się schematy podatkowe? Otóż, Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) dzięki temu zyskuje wgląd w potencjalne nieprawidłowości w obszarze podatków, co ma istotne znaczenie w zwalczaniu nadużyć. Niemniej jednak, przepisy regulujące schematy podatkowe są powszechnie uznawane za skomplikowane i niejasne. Podatnicy często napotykają trudności w ich interpretacji, co z kolei rodzi liczne wątpliwości. Dlatego dogłębna znajomość tych przepisów jest niezbędna, aby móc prawidłowo postępować w konkretnych sytuacjach.
Co definiuje schemat podatkowy?
Schemat podatkowy charakteryzuje się występowaniem co najmniej jednej cechy rozpoznawczej, ogólnej lub szczególnej, i aby dane działanie zostało zakwalifikowane jako schemat, musi tę cechę posiadać. Niezwykle istotne jest również spełnienie kryterium głównej korzyści, bez którego przepisy MDR nie znajdują zastosowania. Mówiąc prościej, schemat podatkowy to pojedyncza transakcja lub zespół powiązanych ze sobą działań, których celem jest osiągnięcie korzyści podatkowej – innymi słowy, dążenie do redukcji obciążeń podatkowych. Z samym pojęciem schematu podatkowego nierozerwalnie związany jest obowiązek informacyjny, wynikający z regulacji MDR, nakładający konieczność raportowania określonych działań.
Kto musi zgłaszać schematy podatkowe do Krajowej Administracji Skarbowej?
Obowiązek informowania Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) o schematach podatkowych spoczywa na trzech grupach podmiotów:
- promotorach,
- korzystających,
- wspomagających, z czego każda pełni odmienną rolę w tym procesie.
Promotor, czyli osoba fizyczna, przedsiębiorstwo lub inna organizacja, zajmuje się tworzeniem, proponowaniem, udostępnianiem lub wdrażaniem schematów podatkowych – aktywnie opracowuje i przedstawia strategie optymalizacyjne. Z kolei korzystający to podmiot, który decyduje się na wdrożenie schematu podatkowego lub wyraża gotowość do tego, niezależnie od ostatecznej decyzji o jego wykorzystaniu. Obowiązki sprawozdawcze korzystającego różnią się w zależności od statusu „kwalifikowanego korzystającego”. Status ten przypisuje się podmiotom, których przychody lub koszty w poprzednim roku przekroczyły 25 milionów złotych (szczególnie w kontekście schematów transgranicznych) oraz jednostkom powiązanym z firmami spełniającymi to kryterium finansowe. Natomiast wspomagający to osoby, które udzielają wsparcia, pomocy lub doradztwa w procesie tworzenia, oferowania, udostępniania lub wdrażania schematu podatkowego. Do tej kategorii zaliczają się doradcy podatkowi, radcowie prawni oraz księgowi. Przykładowo, biuro rachunkowe może pełnić funkcję promotora, aktywnie proponując działania optymalizacyjne, ale również może występować jako wspomagający, doradzając w implementacji danego schematu.
Kto ponosi główną odpowiedzialność za raportowanie? W pierwszej kolejności to promotor jest zobowiązany do zgłoszenia schematu. Jeżeli jednak promotor nie dopełni tego obowiązku, odpowiedzialność automatycznie przechodzi na korzystającego. Wspomagający raportuje schemat tylko w sytuacji, gdy zarówno promotor, jak i korzystający nie wywiążą się ze swoich obowiązków. Taka sekwencja ma na celu zapewnienie, by każdy schemat podatkowy został zgłoszony do KAS, niezależnie od roli, jaką pełni dany podmiot w całym procesie.
Jakie są obowiązki związane z raportowaniem schematów podatkowych?
Obowiązki związane z raportowaniem schematów podatkowych to złożona kwestia, na którą składa się kilka istotnych aspektów. Przede wszystkim, kluczowe jest zidentyfikowanie, czy dana transakcja w ogóle kwalifikuje się jako schemat podatkowy. W praktyce oznacza to dogłębną analizę, mającą na celu ustalenie, czy wykazuje ona specyficzne cechy rozpoznawcze – zarówno te o charakterze ogólnym, jak i szczególnym. Nie można zapomnieć o kryterium głównej korzyści. Mówiąc wprost, musimy ustalić, czy uzyskanie korzyści podatkowej jest głównym, a przynajmniej jednym z głównych, motywów działania.
Następnie, istotnym elementem jest zgłoszenie informacji o schemacie podatkowym do Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Służą do tego specjalne formularze MDR, a konkretnie:
- MDR-1 (gdzie zawarte są informacje o samym schemacie),
- MDR-2 (zawierający dane o podmiocie korzystającym),
- MDR-3 (przeznaczony do raportowania udostępnienia schematu standaryzowanego),
- MDR-4 (wskazujący datę jego wdrożenia).
Niezwykle istotne jest przestrzeganie terminów raportowania. To, kiedy dokładnie należy złożyć raport, zależy od roli, jaką pełni podmiot raportujący – czy jest promotorem, korzystającym, czy podmiotem wspomagającym. Pilnowanie tych dat jest absolutnie konieczne, ponieważ niedotrzymanie terminu wiąże się z ryzykiem nałożenia kar finansowych. Zatem, pamiętajmy o terminowym dopełnianiu formalności.
Jakie są terminy raportowania schematów podatkowych?
Zgodnie z regulacjami MDR, terminy raportowania schematów podatkowych są uzależnione od:
- roli podmiotu zobowiązanego do raportowania – promotora, korzystającego lub wspomagającego,
- momentu udostępnienia, wdrożenia schematu, lub podjęcia pierwszych działań z nim związanych.
Promotor, odpowiedzialny za przekazanie informacji o schemacie podatkowym (MDR-1), ma na to 30 dni. Termin ten liczony jest od momentu udostępnienia schematu, jego przekazania promotorowi, lub rozpoczęcia jego wdrażania. Korzystający, raportujący schemat podatkowy (MDR-2), również dysponuje 30-dniowym terminem. Rozpoczyna się on w dniu podjęcia pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu lub w dniu powstania korzyści podatkowej. Z kolei wspomagający mają 30 dni na zgłoszenie schematu podatkowego, licząc od dnia, w którym powzięli o nim wiedzę. Obowiązek ten spoczywa na nich jednak tylko w sytuacji, gdy promotor lub korzystający nie wywiązali się z obowiązku raportowania. Warto pamiętać, że bieg terminów raportowania krajowych schematów podatkowych został wznowiony 1 sierpnia 2023 roku. Oznacza to, że obowiązek raportowania powstaje, gdy zdarzenie obligujące do tego ma miejsce po tej dacie. Dodatkowo, dla prawidłowego wypełniania obowiązków związanych z MDR, istotne jest regularne monitorowanie komunikatów publikowanych przez Krajową Administrację Skarbową (KAS), które na bieżąco informują o interpretacjach przepisów.
Czym są przepisy MDR dotyczące schematów podatkowych?
Czym właściwie są regulacje MDR, inaczej Mandatory Disclosure Rules, dotyczące schematów podatkowych? To zbiór przepisów, które mają na celu:
- zwiększenie transparentności w obszarze podatków,
- skuteczniejsze zwalczanie unikania opodatkowania.
Cel ten osiągany jest poprzez wprowadzenie obowiązku raportowania wszelkich schematów podatkowych. Wprowadzenie tych regulacji do krajowego prawa nałożyło na przedsiębiorstwa oraz ich doradców podatkowych nowe obowiązki informacyjne. W praktyce oznacza to konieczność raportowania do Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) wszelkich transakcji i struktur, które mogą nosić znamiona schematów podatkowych. Dzięki temu KAS zyskuje szerszy wgląd w potencjalne działania optymalizacyjne, które mogłyby być uznane za agresywne. Raportowanie schematów zgodnie z MDR ma również wpływ na ocenę zasadności i efektywności ulg podatkowych. Informacje pozyskane w ten sposób pozwalają na identyfikację obszarów, w których dochodzi do nienależnego obniżania zobowiązań podatkowych, co z kolei umożliwia uszczelnianie całego systemu podatkowego poprzez identyfikację i eliminację luk prawnych. Należy jednak pamiętać, że proces raportowania może być dość czasochłonny.
Jakie sankcje przewiduje MDR za brak raportowania schematów podatkowych?
Przepisy MDR nakładają dotkliwe kary za niedopełnienie obowiązku raportowania schematów podatkowych, co ma na celu zapewnienie zgodności z prawem. Sankcje finansowe mogą dotknąć zarówno podmioty promujące schematy, korzystające z nich, jak i te, które w tym procesie pomagały. Ich wysokość jest uzależniona od roli, jaką dana osoba pełniła w tworzeniu lub wdrażaniu schematu, oraz od rozmiaru naruszenia. Brak zgłoszenia schematu uruchamia postępowanie podatkowe, co z kolei wiąże się z dodatkowymi kosztami obsługi prawnej. Co więcej, jest to traktowane jako przestępstwo skarbowe, a odpowiedzialność ponoszą osoby wyznaczone do raportowania.
Istnieje jednak możliwość uniknięcia odpowiedzialności karnoskarbowej, a kluczem do tego jest skorzystanie z instytucji czynnego żalu. Polega ona na dobrowolnym powiadomieniu organów skarbowych o zaistniałym naruszeniu, zanim zostanie ono wykryte przez Krajową Administrację Skarbową (KAS). Niezbędnym warunkiem jest naprawienie szkody, czyli uregulowanie zaległego podatku wraz z należnymi odsetkami. Spóźnione zgłoszenie schematu lub przekazanie nieprawdziwych danych może skutkować grzywną, ograniczeniem wolności, a nawet jej pozbawieniem. Lekceważenie obowiązków raportowania znacząco podnosi ryzyko podatkowe i może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. W sytuacji, gdy KAS wykryje nieprawidłowości, najprawdopodobniej zakwestionuje zastosowaną optymalizację i zażąda uregulowania zaległości podatkowych wraz z odsetkami. Dlatego też, aby uniknąć problemów, zdecydowanie warto przestrzegać obowiązujących przepisów.
Jak identyfikuje się schemat podatkowy?
Identyfikacja schematu podatkowego to wnikliwa analiza, mająca na celu sprawdzenie, czy dane rozwiązanie mieści się w definicji schematu, którą znajdziemy w Ordynacji Podatkowej i przepisach MDR. Jak się do tego zabrać? Skupmy się na kilku kluczowych krokach:
- po pierwsze, przeanalizujmy transakcje pod kątem występowania cech rozpoznawczych,
- po drugie, oceńmy kryterium głównej korzyści.
To naprawdę istotne! Sprawdźmy, czy w ogóle występują cechy ogólne, takie jak klauzula poufności czy standaryzacja dokumentów. Równie ważne są cechy szczególne, na przykład płatności kierowane do rajów podatkowych lub transakcje z podmiotami powiązanymi. Spróbujmy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy uzyskanie korzyści podatkowej jest głównym, a przynajmniej jednym z głównych, motywów danego przedsięwzięcia. Regularne przeglądanie transakcji pozwala na wczesne wyłapanie potencjalnych schematów, a to z kolei pomaga nam uniknąć problemów związanych z brakiem raportowania.
Jakie są różnice między schematami podatkowymi krajowymi a transgranicznymi?
Zasadnicza różnica między krajowymi a transgranicznymi schematami podatkowymi sprowadza się do ich zasięgu. Schemat krajowy funkcjonuje wyłącznie w obrębie jednego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, natomiast schemat transgraniczny obejmuje swoim działaniem co najmniej dwa kraje UE. Oznacza to, że jego implementacja ma bezpośredni wpływ na systemy podatkowe w różnych jurysdykcjach.
Jakie są korzyści podatkowe wynikające z wykorzystania schematów podatkowych?
Wykorzystywanie schematów podatkowych oferuje szereg wymiernych profitów. Ujmując to prostym językiem, są to zróżnicowane metody na efektywne zredukowanie kwoty odprowadzanych danin. Jak to działa w praktyce? Głównie chodzi o:
- realne obniżenie obciążeń fiskalnych,
- regulowanie niższych kwot podatku dochodowego lub podatku od towarów i usług (VAT),
- pomniejszenie podstawy opodatkowania, odnoszącej się chociażby do VAT,
- możliwość skorzystania z przysługujących odliczeń i zwolnień podatkowych.
Sumując, wszystko to prowadzi do sytuacji, w której całkowicie legalnie uiszczamy mniejsze opłaty na rzecz fiskusa.
Jakie są ulgi podatkowe mogą być związane ze schematami podatkowymi?
Ulgi podatkowe same w sobie nie stanowią schematów podatkowych, jednak sposób ich wykorzystania może obligować do raportowania MDR. Przykładowo, ulga B+R umożliwia odliczenie wydatków poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, a IP BOX z kolei pozwala na opodatkowanie dochodów z posiadanych praw własności intelektualnej, takich jak patenty czy autorskie prawa majątkowe do programów komputerowych, obniżoną stawką podatkową. Co istotne, zwolnienia podatkowe oferowane w specjalnych strefach ekonomicznych (SSE) również mogą wchodzić w skład schematu podatkowego, szczególnie gdy ich wykorzystanie odbiega od pierwotnego zamysłu ustawodawcy. Podobnie sytuacja wygląda z CIT Estońskim – jego zastosowanie również może zostać zakwalifikowane jako schemat podatkowy. Celem przepisów MDR jest weryfikacja, czy korzystanie z wymienionych ulg jest zgodne z literą prawa, aby zapobiec potencjalnemu unikaniu opodatkowania. Samo wystąpienie schematu podatkowego nie jest równoznaczne z naruszeniem przepisów, ale wymaga zgłoszenia do Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Dzięki temu możliwy jest monitoring i wczesne wykrywanie ewentualnych nieprawidłowości. Kluczowa jest tutaj transparentność i działanie w zgodzie z obowiązującymi regulacjami.
Jakie są przykłady schematów podatkowych?
Schematy podatkowe przybierają różnorodne formy i obejmują szeroki wachlarz optymalizacji. Pomimo swojej legalności, podlegają obowiązkowemu zgłoszeniu. Do popularnych przykładów schematów podatkowych zaliczamy:
- transfer zysków do krajów o korzystniejszych stawkach podatkowych,
- podział przedsiębiorstwa na mniejsze jednostki, motywowany chęcią skorzystania z ulg dla małych firm,
- wykorzystanie instrumentów finansowych, takich jak wewnątrzgrupowe pożyczki mające na celu redukcję dochodu do opodatkowania (zwłaszcza, gdy warunki transakcji odbiegają od standardowych),
- wypłata dywidendy, wpisująca się w plan unikania opodatkowania zysków kapitałowych,
- nabywanie usług od podmiotów powiązanych zlokalizowanych w rajach podatkowych, co pozwala na obniżenie podstawy opodatkowania w kraju,
- uproszczenia podatkowe, umożliwiające pominięcie szczegółowej dokumentacji, generujące nieuzasadnione korzyści podatkowe,
- ceny transferowe ustalone na zasadach nierynkowych między firmami powiązanymi, erodujące bazę podatkową.
Jakie są kryteria głównej korzyści w schemacie podatkowym?
Kryterium głównej korzyści, w skrócie test MBT (z ang. main benefit test), zostaje uznane za spełnione, gdy nadrzędnym celem podejmowanych działań jest optymalizacja podatkowa. Innymi słowy, jeśli głównym motywem opracowania danego schematu jest zminimalizowanie zobowiązań podatkowych, test ten jest pozytywny. Kluczowa jest tutaj intencja, nie zaś sam rezultat. Przyjmuje się przy tym, że korzyść podatkowa w ogóle ma miejsce. Przykładowo, reorganizacja przedsiębiorstwa, podyktowana przede wszystkim dążeniem do zmniejszenia obciążeń fiskalnych, odpowiada temu kryterium. Spełnienie testu głównej korzyści stanowi fundament zakwalifikowania danego rozwiązania jako schematu podatkowego, który podlega obowiązkowi raportowania w systemie MDR.
Co to jest promotor w kontekście schematów podatkowych?
Promotor schematów podatkowych to osoba, firma lub inna organizacja, która stoi za stworzeniem, proponowaniem, wdrażaniem lub zarządzaniem takimi schematami. Ich zasadniczym obowiązkiem jest informowanie Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) o istnieniu danego schematu, przekazując najważniejsze informacje. Warto jednak pamiętać, że w określonych okolicznościach, sam podatnik może przejąć rolę promotora.